Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για να διαγνωστεί η νοητική έκπτωση ως άνοια πρέπει να μην μπορεί να εξηγηθεί από την ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής. Πολλές φορές η κατάθλιψη, ένα συχνό πρόβλημα στους ηλικιωμένους, μπορεί να δημιουργεί την εντύπωση επιβράδυνσης των νοητικών λειτουργιών, που μπορεί να φτάσει ως το σημείο της λεγόμενης ψευδο-άνοιας. Είναι, επομένως πολύ σημαντικό ο ασθενής να αξιολογείται και ως προς την ψυχική του διάθεση. Μετά τη χορήγηση της σχετικής θεραπείας, οι νοητικές λειτουργίες πρέπει να επαναξιολογηθούν.

Επίσης, όπως όλοι γνωρίζουμε, ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου σε τέτοιο βαθμό, ώστε άμεσα να προκληθεί απώλεια συνείδησης, αλλά και αμνησία των γεγονότων πριν το χτύπημα και αποπροσανατολισμός. Το διάστημα μετά το χτύπημα μπορεί επίσης να υπάρχουν άγχος, πονοκέφαλοι, κόπωση, μειωμένη συγκέντρωση, θολή όραση, αστάθεια, βουητό στα αυτιά και άλλα ενοχλήματα, που σταδιακά υποχωρούν σε λίγες εβδομάδες το πολύ. Στις ελαφρές περιπτώσεις, αυτό το λέμε διάσειση. Συνήθεις αιτίες είναι οι πτώσεις, ειδικά στους ηλικιωμένους, αλλά και τα τροχαία ή εργατικά ατυχήματα και οι αθλητικές κακώσεις. Μετά από βαρύτερους τραυματισμούς, μπορεί να παρατηρηθούν συλλογή αίματος μέσα στο κρανίο, τραυματισμός του εγκεφάλου και επιληπτικές κρίσεις. Μετά από ένα σοβαρό χτύπημα στο κεφάλι, η πιθανότητα εμφάνισης νόσου Alzheimer στη μεγάλη ηλικία αυξάνεται. Μάλιστα, ειδικά αυτοί που υφίστανται πολλά επαναλαμβανόμενα χτυπήματα στο κεφάλι, ακόμη και χωρίς να παθαίνουν κάθε φορά διάσειση, έχουν αυξημένο κίνδυνο να διαγνωστούν με χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια στο μέλλον, μια κατάσταση που οδηγεί σε άνοια. Προσέχετε το κεφάλι σας, λοιπόν!

Είπαμε ότι ένα χτύπημα στο κεφάλι μπορεί να οδηγήσει σε συλλογή αίματος μέσα στο κρανίο, δηλαδή στη δημιουργία ενός υποσληριδίου ή επισκληριδίου αιματώματος. Ένα τέτοιο αιμάτωμα παραβλάπτει τη λειτουργία του τμήματος του εγκεφάλου που πιέζει. Κάπως έτσι μπορεί να επηρεάσει τις νοητικές λειτουργίες και ένας όγκος. Επομένως, η απεικόνιση του εγκεφάλου με μαγνητική ή αξονική τομογραφία είναι απαραίτητη σε όλες τις περιπτώσεις διερεύνησης άνοιας, ειδικά αν έχει προηγηθεί χτύπημα στο κεφάλι ή υπάρχει ιστορικό καρκίνου. Στην περίπτωση των όγκων, νοητικά προβλήματα μπορεί να προκύψουν και λόγω της αφαίρεσης ενός τμήματος του εγκεφάλου ή της ακτινοβόλησής του στο πλαίσιο της θεραπείας τους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις επίσης, η άνοια μπορεί να έχει αίτια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο ρόλος του είναι να προστατεύει τον οργανισμό από βλαπτικούς παράγοντες τόσο εξωτερικούς (ιοί, βακτήρια, χημικές ουσίες), όσο και εσωτερικούς (π.χ. καρκινικά κύτταρα). Μερικές φορές όμως, η λεπτή ισορροπία που απαιτείται διαταράσσεται και τότε προκύπτουν τα λεγόμενα αυτο-άνοσα νοσήματα. Στην πορεία κάποιων από αυτά, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, μπορεί να επηρεαστεί η νόηση του ασθενούς. Σε άλλες περιπτώσεις, ο στόχος της αυτοανοσίας είναι ο ίδιος ο εγκέφαλος· έτσι, δεν είναι περίεργο που στη διαδρομή της σκλήρυνσης κατά πλάκας ή κάποιων αυτοάνοσων εγκεφαλιτίδων (φλεγμονών του εγκεφάλου) μπορεί να εμφανιστούν νοητικές διαταραχές.

Επίσης, όταν η λειτουργία άλλων σημαντικών οργάνων έχει διαταραχθεί σημαντικά, δηλαδή όταν ο άρρωστος παρουσιάζει καρδιακή, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια, ενδέχεται ο εγκέφαλος να μην τροφοδοτείται κατάλληλα με οξυγόνο και θρεπτικά στοιχεία ή οι άχρηστες και βλαβερές ουσίες που δημιουργούνται να μην απομακρύνονται επαρκώς, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία του.