Αν και δεν ανήκει στις βασικές διαγνωστικές εξετάσεις που γίνονται σε όλους τους ασθενείς, η οσφυονωτιαία παρακέντηση (ΟΝΠ) χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο, ιδίως σε εξειδικευμένα κέντρα. Πρόκειται για μια απλή και ασφαλή τεχνική με την οποία παίρνουμε ένα δείγμα από το υγρό που περιβάλλει τον εγκέφαλο και κυκλοφορεί στο εσωτερικό του, το λεγόμενο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ). Λόγω της στενής σχέσης του με τον εγκέφαλο, το ΕΝΥ μας δίνει πολύ περισσότερες πληροφορίες για τη χημική σύσταση του εγκεφάλου συγκριτικά με τις εξετάσεις αίματος, για παράδειγμα.

Τι πληροφορίες αναζητάμε όταν κάνουμε ΟΝΠ στον ασθενή για να πάρουμε δείγμα ΕΝΥ;

• Εξετάζουμε τη χημική σύστασή του ψάχνοντας ίχνη των πρωτεϊνών που σχετίζονται με τη βλάβη του εγκεφάλου στις νευροεκφυλιστικές άνοιες, δηλαδή σε αυτές που χαρακτηρίζονται από προοδευτική αλλοίωση της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου. Η μελέτη αυτή δεν ανήκει ακόμη στις συνήθεις εξετάσεις, ούτε γίνεται σε όλους τους ασθενείς, μπορεί ωστόσο να μας βοηθήσει σε περιπτώσεις που ο ως τότε έλεγχος δίνει αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, σε έναν ασθενή που εμφανίζει νόσο Alzheimer, τα επίπεδα του β-αμυλοειδούς θα είναι ελαττωμένα και της πρωτεΐνης τ (ταυ) αυξημένα, κάτι που είναι ένδειξη ότι η διάγνωσή μας είναι σωστή.
• Σε περιπτώσεις που υποψιαζόμαστε ότι ο ασθενής έχει στον εγκέφαλό του περισσότερο ΕΝΥ από το κανονικό (υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης) μπορούμε να αφαιρέσουμε λίγο και να δούμε αν η εξομάλυνση της ποσότητάς του βελτιώνει τα νοητικά ελλείμματα. Όταν αυτό το τεστ αποβεί θετικό, ο ασθενής οδηγείται στο νευροχειρουργό για τοποθέτηση μόνιμης βαλβίδας που θα λύσει οριστικά το πρόβλημα.

Η ΟΝΠ φαντάζει δύσκολη και επικίνδυνη εξέταση σε μερικούς ασθενείς, ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι είναι ασφαλής μέθοδος και ο πόνος που προκαλείται κατά την είσοδο της βελόνας στη ράχη του ασθενούς θα μπορούσε να παραλληλιστεί με αυτόν μιας συνηθισμένης αιμοληψίας. Η συχνότερη παρενέργεια, που παρουσιάζεται σε λίγους ασθενείς, είναι πονοκέφαλος για μερικές ώρες ως μέρες μετά, που περνάει μόνος του.

Πρέπει να τονιστεί ότι η ΟΝΠ δεν είναι αναγκαία εξέταση για τη διάγνωση άνοιας, αλλά μπορεί να φανεί χρήσιμη σε περιπτώσεις διαγνωστικών αμφιβολιών.